Edukacja i profilaktyka zdrowotna. Coaching zdrowia
Psychologia zdrowia kładzie nacisk na zdrowie, jego ochronę oraz promocję, przekracza obszar patologii, zwraca uwagę na zasoby człowieka i jego możliwości rozwojowe.
W profilaktyce zdrowia istotną rolę odgrywają przekonania zdrowotne, które są istotnym czynnikiem wpływającym na proces zaangażowania się człowieka w proces zmiany zachowań zdrowotnych.
Czym jest zdrowie według WHO (Światowej Organizacji Zdrowia)?
- jest rozumiane jako pełen dobrostan psychiczny, fizyczny, duchowy i społeczny a nie tylko
i wyłącznie brak problemów medycznych.
Czynniki warunkujące zdrowie człowieka:
- czynniki biologiczne – predyspozycje wrodzone, cechy systemu odpornościowego, informacja genetyczna, parametry biochemiczne
- zachowanie indywidualne – zwyczaje dietetyczne, palenie tytoniu, picie alkoholu, ogólna skłonność to ryzyka, tendencje zachowań profilaktycznych
- środowisko fizyczne – warunki mieszkaniowe, środowisko zewnętrzne bliższe i dalsze otoczenie, środowisko nauki, pracy i rekreacji
- środowisko psychospołeczne – status społeczny, status ekonomiczny, podatności na reklamę, obecność osób wspierających lub grup wsparcia
- styl życia
- system opieki zdrowotnej
- praca – pełniona funkcja w pracy, relacja, zadowolenie z pracy, jakość życia w pracy
- środowisko przekształcone przez człowieka – urbanizacja, nowe technologie, uprzemysłowienie, wzrost zanieczyszczenia biologicznego i chemicznego, modyfikacje genetyczne żywności
Czym się zajmujemy:
Promocja zdrowia
Promocja zdrowia jako – proces umożliwiający zwiększenie kontroli nad własnym zdrowiem, oraz jego poprawę (Słowińska, Misiura)
– działania, których ostatecznym celem jest wzmocnienie i rozwój zdrowia jednostek, a w konsekwencji wzrost potencjału zdrowotnego ludności (Gniazdowski)
Funkcje:
- główną figurą jest zdrowie, a tłem jest choroba
- cele działań promocyjnych są długodystansowe
- działania promocyjne ukierunkowane są na całą populację
- akcentuje ogólne zasady działania w związku ze zdrowiem
- wskazuje na wartości i istotę zdrowia
- wymaga współdziałania jednostki ze społeczeństwem oraz współdziałania wszystkich sektorów życia społecznego
- punktem wyjścia dla promocji zdrowia jest ideał zdrowia
Jakie są obszary działań promocji zdrowia?
Obszary działania promocyjnego:
- budujemy politykę prozdrowotną
- tworzymy środowiska sprzyjające zdrowiu
- wzmacniamy działania społeczne na rzecz zdrowia
- rozwijamy indywidualne umiejętności służące zdrowiu
- dążymy do reorientacji służby zdrowia
Prewencje zaburzeń (profilaktyka i zapobieganie)
Cele:
- zachowawcze – zorientowane na prawdopodobieństwie zaistnienia choroby czy zaburzenia jej zapobiegania oraz przeciwdziałania nawrotom
- adresowane są do określonej grupy ryzyka
- są wąskie i ograniczone
- centralną figurą i punktem wyjścia do prewencji jest choroba, a tłem jest zdrowe
Prewencja:
I stopnia - zajmuje się badaniem następujących obszarów:
- przyczyny zagrażające zdrowiu
- aspekt stresu życiowego (stres w życiu codziennym)
- badanie odporności psychicznej i procesu zmagania się ze stresem
- krytyczne wydarzenia życiowe i ich wpływ na funkcjonowanie człowieka
- zasoby osobiste (kompetencje indywidualne), społeczne (sieć wsparcia społecznego)
Obejmuje wszystkie starania, które zmierzają do zmniejszenia prawdopodobieństwa wystąpienia zaburzeń poprzez przeciwdziałanie warunkom szkodliwym
II stopnia – stosuje się w sytuacjach wykrycia wczesnych sygnałów zaburzeń w celu powstrzymania rozwoju zaburzeń oraz skrócenia czasu ich trwania (tzw. wczesna interwencja, która prowadzi się metodami terapeutycznymi)
III stopnia – ma na celu zapobieganie skutkom przebytej choroby, hospitalizacji oraz przeciwdziałania nawrotom choroby (prowadzi się metodami opieki środowiskowej i rehabilitacji).
Czym są zachowania zdrowotne?
To wszelkie aktywności, które są ukierunkowane na cele zdrowotne (Heszek Klemens), oraz zachowania, nawyki, zwyczaje, postawy, wartości uznawane przez jednostkę oraz przez grupę społeczną w dziedzinie zdrowia (Mazurkiewicz).
Na przekonania zdrowotne wpływa intencja, z która człowiek podejmuje zachowania zdrowotne.
Intencja – rozumiana jako chęć i zamiar wykonywania czynności, żeby osiągnąć pożądany cel
Opracowała
Anita Maria Kozak - Psycholog, socjolog